donderdag 5 juni 2014

Bestaat God en zo ja, hoe?

In Trouw is een discussie aan de gang over de vraag of God bestaat, en zo ja hoe dan. Vandaag geeft een God-gelovige zijn mening: ja, zegt hij, er is een God die je persoonlijk kunt aanspreken, en die jou ook aanspreekt. Spreker veegt op een beleefde, verdraagzame manier de vloer aan met opvattingen over God als zou die "zich uiten in de ander", "zich manifesteert in goede gebeurtenissen" "in jezelf" en dergelijke, maar die niet vatbaar is voor persoonlijke benadering of aanroeping. Nee, Hij heeft het heelal geschapen en was er altijd al, en Hij heeft een persoonlijke bedoeling met jou in het bijzonder, en met de wereld in het algemeen. Jezus was een soort scheidsrechter, God heeft hem naar ons gezonden, wij maakten er een potje van en hij leerde ons hoe je echt moest voetballen.

Verder miste ik zijn kritiek op de evolutie-theorie, die immers inhoudt, dat de natuur geen doelen kent. Hij vond dat God het heelal had geschapen, opdat (doel!)  wij op deze planeet konden leven en dat het doel van het ontstaan van de mens was, dat de mens godsdienstig zou worden, zijn schepper dus zou leren kennen.

Ik heb zijn betoog van 1 krantenpagina aandachtig gelezen, ik dacht: laat ik nou eens lezen wat een God-gelovige te zeggen heeft in een discussie met een andere God-gelovige, die een meer algemeen of laten we zeggen ondoorgrondelijker Godsbegrip heeft dan deze man. Maar nee, hij kon me niet overtuigen: alles wat hij zei was oud en had ik in en rond de kerk en op school al duizenden keren gehoord. Ook maakte hij gewag van religieuze ervaringen die hij had. Misschien is het dat:  ik heb nog nooit een religieuze ervaring gehad in de zin van een soort mateloos geluk omdat je de aanwezigheid van God voelt. Of iets dergelijks.

Spreker zei ook ergens in zijn betoog de zin "In de kerk vieren we dat met Pinksteren". Dat deed voor mij de deur dicht. Wat een dominee-galm ineens in zo'n objectief-bedoeld stukje. In de kerk werden altijd "dingen gevierd", één groot feestgedruis, alleen wat je miste was de vrolijke gezelligheid die bij een feest hoort. In de R.K. kerk wordt ook de eucharistie "gevierd". "Vieren" we soms ook buiten de kerk met zijn allen de dodenherdenking?


Ik voel het meest voor de God van Spinoza, maar dat heb ik al verschillende keren toegelicht. Wat me opvalt, is dat in dit soort discussies Spinoza zelden wordt genoemd. Maar ook Spinoza laat vragen open (al dacht hij zelf de waarheid gevonden te hebben) - zijn grootste misser is, dat hij veronderstelde dat de mens in staat was de waarheid te kunnen ontdekken door mathematisch te redeneren. Hij geloofde bv. niet in wonderen, omdat volgens hem wonderen tegen de door God gestelde natuurwetten in gaan. Hij kreeg de wat ver-gezochte, maar daarom niet minder geldige kritiek, dat de mens (nog)  niet alle natuurwetten kende, en dat de wonderen dus best wel volgens bepaalde natuurwetten die wij (nog) niet kennen, mogelijk zouden zijn.

Toch was Spinoza heel wat geloofwaardiger dan een bijbel, koran, of concilie, die van God een karikatuur maken, en soort "goede Wodan" die vreemde dingen deed om de mens duidelijk te maken, dat hij gebrekkig en vaak slecht was, (ondanks dat God hem geschapen had), maar dat hij zo van de mens hield, dat hij zijn zoon (wie is dan de moeder?) naar de aarde stuurde, die vervolgens door diezelfde slechte mens gemarteld en aan het kruis werd genageld. Dit alles gebeurde, zo weten we nu wel, maar toen niet, een half miljoen jaar nadat de eerste mensen rondliepen, nog maar 2000 jaar geleden. De mens had het schrift nog niet uitgevonden bij wijze van spreken, of de heilige boeken werden al geschreven.

God is een mysterie, dat schuilt in de kwantumdeeltjes en de ruimte-tijd van het heelal, en daardoor ook in ons. God kent geen goed of kwaad, alles gebeurt volgens zijn wetten, en daarbuiten kan niets gebeuren. Het doel daarvan kennen we niet, voorlopig nemen we aan dat dat doel er niet is. Waarom, o waarom zou God zich aan de mens openbaren? Tot nog toe heeft hij dat niet gedaan, (ik ervaar geen openbaring in de verhalen in de bijbel, anderen wel, maar dat gaat mij niet aan) of Hij moest zich openbaren in  de natuur zelf. Ethiek en moraal zijn voor de mens evolutionair ontwikkelde eigenschappen die hem een voordeel geven in de evolutie (zie ook moraal-achtig gedrag in de dierenwereld).  We hebben die niet zelf uitgevonden, en we moeten heus niet denken dat wij het einddoel of het centrum of zo zijn, alles wat wij hebben, hebben wij gekregen van of via die God. Hij zegt: "mens zoek het maar uit". Kerken zijn mooie gebouwen en moskeeën ook, maar God vindt ze alleen mooi via onze ogen, als Hij er zelf naar kijkt (stel dat Hij dat deed of kon doen) kunnen ze Hem niets schelen: een vlammetje en ze staan in de fik, een aardbevinkje en ze worden weer gruis.

Amen.