donderdag 7 januari 2016

Hoe maak ik en hoe schilder ik met cera colla (was-lijmverf)


Cera colla (Italiaans voor was-lijm) werkt precies als olieverf, maar je haalt de verf niet uit een tube, maar direct uit het pigment, een paar druppels vloeibare huidenlijm en een toefje geprepareerde bijenwas. Desgewenst, om de verf dunner te maken, voeg je wat water toe op het palet. Dat palet bestaat bij voorkeur uit een glasplaat of een oud serviesbord. De verf strijkt ietsje stroever dan de gladde en smeuiïge olieverf, maar dat is even wennen. Tenslotte: het is milieuvriendelijker dan olieverf, en er komt geen druppel terpentijn aan te pas of andere chemische oplosmiddelen. Biologische lijm, bijenwas en water, en een paar mespuntjes soda, dat is alles. Ik gebruik cera colla vooral om het effect: de schildering is mat, en de kleuren stralen helderder dan met olieverf.

Cera colla is erg duurzaam en werd al gebruikt vóórdat olieverf breed ingang vond onder schilders, dus zeg maar de vroege middeleeuwen. Onder andere Russische ikonen werden ermee geschilderd. Vernis is niet nodig: de lijm droogt hard op, de kleuren zitten muurvast opgesloten in de was, die door de lijm is gebonden. Dit heeft wel het nadeel dat wanneer je het schilderij wil laten glanzen, dat niet door middel van vernis kan. Hoogstens kun je met een zachte insmeerborstel voor schoenpoetsen (natuurlijk een nieuwe gebruiken!) eroverheen borstelen. Doe dat na minstens een week, als alles goed is uitgehard en ingedroogd. Er ontstaat dan een zachte wasglans, die echter niet over het hele schilderij hetzelfde is. Een ander nadeel is, dat het schilderij niet watervast is, lijm en was zijn water-oplosbaar, dus niet met een natte doek wrijvend schoonmaken; even "afnemen" kan wel.

Recept:

Wat heb ik nodig.

* pigment
Pigment koop je bij de beter gesorteerde winkels in kunstenaars-artikelen. Onderaan deze blogtekst geef ik een link naar de Verfmolen De Kat, waar alle benodigdheden voor cera colla, inclusief een enorm assortiment aan pigmenten via Internet of via een verkoopadres bij jou in de buurt te koop zijn.

*bijenwas
Verkrijgbaar als bij "pigment". Als je eenmaal een jampot vol geprepareerde bijenwas hebt kun je daar enkele schilderijen mee toe. Bijna onbeperkt houdbaar in afgesloten pot tegen het uitdrogen. Dat prepareren moet je zelf doen, hieronder vertel ik hoe dat moet.

*huidenlijm
Verkrijgbaar als bij "pigment".

*klein beetje soda (alleen voor het prepareren van de was), op een schoteltje, met een klein theelepeltje ernaast. Ik gebruik daarvoor een zg. advocaatlepeltje, dat een maatje kleiner is dan een theelepeltje. Handiger dan een theelepel (dan doseer je gauw teveel soda ineens) of een mespunt (daar glijdt de soda te makkelijk vanaf)

*gasstel en magnetron

 Wat doe ik

 Zet een grote pan water op een gaspit, steek het gas eronder aan. Neem een flinke jampot (je moet erin kunnen roeren, ik gebruik daarom een kleine weckpot) en doe daar een theekopje bijenwaskorrels in, gooi daar een theekopje water bovenop. Dus een deel bijenwas en een deel water. Als het water warm is de jampot in het water zetten in de grote pan, en dus au bain marie verwarmen.Niet wachten tot het water bijna kokend heet is, dan heb je kans dat de jampot uit elkaar springt of een barst krijgt. Begin te roeren, en blijf dat voortdurend doen. Intussen het vuur laag zetten, liefst met een vlamverdeler (pruttelplaatje) tussen de pan en het vuur. Denk erom dat de was erg brandbaar is, dus voorzichtig. De was gaat smelten, maar vermengt zich niet met het water, maar klontert kleverig bijeen. Voor de verbinding tussen water en was heb je soda nodig. Met de linkerhand roerend, of heel kort even stoppend met roeren, gooi je een kwart advocaatlepeltje (een snufje dus) in de waspot, onmiddellijk doorgaan met roeren. Dit herhaal je om de 5 -10 seconden, totdat de was een yoghurt-achtige dikte heeft gekregen. Je kunt beter een paar snufjes teveel soda toevoegen, dan te weinig. Voeg je te weinig toe, dan wordt de was straks onbruikbaar door teveel korreligheid, ook al denk je nu een smeuiïge massa te zien. Voeg je teveel toe, dan wordt de was dik en stijf, maar zonder korreligheid. Die dikheid is niet erg, je kunt hem op de glasplaat altijd met wat water verdunnen.

Isd de was te korrelig (dat merk je als je gaat schilderen) dan kun je dat repareren door de was opnieuw te verhitten (au bain marie)  en al roerend een of twee snufjes soda toe te voegen, daarna weer afkoelen als hieronder.

De was moet al roerend worden afgekoeld tot kamertemperatuur of iets daarboven. Ik doe dat ook weer "au bain marie", dus met koud water om de pot in plaats van heet. Zet de pot niet ineens van heet in koud water, maar zet de pan water onder de koude kraan en laat het koude water in het hete lopen zodat de pot zich aan de nieuwe temperatuur kan aanpassen en zich niet letterlijk kapot schrikt.

Sluit de pot af, de was is klaar.

De lijm is een stuk eenvoudiger: neem een half kopje lijmkorrels, gooi dat in een jampot en gooi daar een heel kopje water bij (dus twee delen water op een deel lijm). Zet de magnetron op halve kracht en smelt daar de lijm in, die zich makkelijk met het water verbindt. Haal de pot na enige seconden uit de magnetron, en roer, zet weer terug. Herhaal dit totdat je een ietwat siroop-achtige, vloeibare massa hebt verkregen. Klaar. Het "vervelende" van de lijm is dat ze bij het afkoelen stolt. Als je gaat schilderen, snij dan enkele brokjes lijm uit de pot, doe die in een ander jampotje en voeg daar nog 2-3 eetlepels water bij, en verwarm tot vloeibaarheid in de magnetron. Houd tijdens het schilderen de lijm warm op een rechaud (bij Blokker verkrijgbaar) of in een pannetje heet water. De "vaste voorraad" lijm in de andere pot kun je lang bewaren, houd er rekening mee dat de lijm steeds een beetje kleefkracht verliest als hij opnieuw wordt opgewarmd. Dat is maar heel weinig, dus je kunt tijdens het schilderen het gebruiksvoorraadje dat je voor die sessie hebt aangemaakt, nog wel een paar keer opwarmen tot vloeibaarheid.

Als je gaat schilderen, schep dan met een theelepel een hoopje pigment op de glasplaat, met daarnaast een paar druppels lijm (eveneens met een theelepeltje) en een toefje was. Deze drie hoopjes met een paletmes goed mengen, tot je een smeuiïg hoopje verf hebt gekregen, en schilderen maar!

Voordat je echt gaat schilderen, moet je een met gesso gegronde ondergrond hebben. Die is wat cera colla betreft sterk zuigend, dus de grote kleurvlakken die je voor het schilderij hebt gepland, eerst met een grote kwast in-schilderen in de gewenste onderkleur. Als dit droog is, kun je echt gaan schilderen.

De verf donkert nog al na, dus soms probeer ik op een klein vlakje in het schilderij het effect, en droog dit met een haarföhn.

Veel schilderplezier met cera colla!




Alle benodigdheden verkrijgbaar bij http://www.verfmolendekat.com/