Vrijheid van godsdienst, hoofddoekjes en tolerantie

In Nederland heerst vrijheid van godsdienst. Dat gaat uit van het principe dat iedereen zelf zijn eigen godsdienst mag belijden, en dat godsdienst een zaak is van individuele vrijheid. Maar zoals zo vaak botst vrijheid van godsdienst met andere fundamentele rechten, die óók in de wet staan.

Die vrijheid van godsdienst houdt ook in, dat men openlijk deze godsdienst mag belijden, zodat anderen kunnen zien dat je haar belijdt, en dat de godsdienstige voorschriften ook in het openbare leven nageleefd moeten kunnen worden.

Veel mensen laten zien dat ze christen zijn door een kruisje te dragen, het mag, maar het hoeft niet. Neem de Joden: alleen orthodoxe Joden dragen hoed en vlechten, en niemand vindt dat erg. Ook priesters onderscheiden zich door een wit boordje, dat door de kerk niet meer zoals vroeger verplicht wordt gesteld.

Qua kleding mag iedereen zich dus laten zien als behorend tot een bepaalde godsdienst, geen probleem. Met één uitzondering, daar kom ik straks op). Anders wordt het als godsdienstige voorschriften botsen met de wetten van het land. De vrijheid van godsdienst, en deze te mogen beleven volgens de voorschriften van de eigen godsdienst, geldt slechts binnen de overige wetten van het land. Extreem voorbeeld is bijvoorbeeld het brengen van mensenoffers, maar ook oplichting en misleiding mogen volgens de wetten van het land niet, terwijl je ernstige vraagtekens kunt zetten bij bv. de praktijken van de Scientology Church (extreem hoge bijdragen en dure, verplichte cursussen) en het weigeren van medische hulp, ook waar dit levensreddend kan zijn (bv. bloedtransfusie bij Jehova's getuigen). Of het weigeren om op school de evolutie-theorie te behandelen, of het op godsdienstige gronden discrimineren van homoseksuelen, enz. Hier liggen spanningsvelden, maar in het algemeen zorgen de godsdiensten ervoor, dat zij binnen de Nederlandse wetten blijven. Bij nieuwe wetten ontstaat er soms een discussie die in een compromis of in het voordeel van de betreffende godsdienst eindigt, zoals bv. het ritueel slachten. Vaak ook betreft het een wet waaraan een gelovige zich geheel binnen de wet, kan onttrekken, zoals bv. het religieus verbod op abortus.

Bij euthanasie en homoseksualiteit blijft er een dispuut bestaan, omdat gelovigen zich hieraan niet in alle gevallen kunnen onttrekken zonder in aanvaring met de Nederlandse wet te komen. Bij abortus is dat minder het geval.

De Bijbel en de Thora worden zelfs door orthodoxe gelovigen gezien als "religieus wetboek", dat uiteindelijk geldt voor het geweten. Het is in hun ogen geen taak van de overheid - tenminste zolang het God behaagt - om het christelijk geloof te verspreiden en aan te moedigen en andere geloven te verbieden of te ontmoedigen. De menselijke wetten passen binnen de meer algemene en hogerstaande wetten van God, die de menselijke wetten toelaat, en de gelovigen opdraagt erop toe te zien, dat christelijke of Joodse beginselen geen geweld wordt aangedaan.

De Islam echter neemt een aparte plaats in, omdat deze wereldgodsdienst geen eeuwenlange gelegenheid heeft gehad een houding in te nemen tegenover de wetten van westerse landen, en een groot aantal opinievormende en leidende moslims prediken dat de Islam superieur is aan de democratische wetten in westerse landen, en zelfs dat westerse democratie geen echte democratie is: dit is alleen mogelijk binnen de Islam. Zo lang een moslim in zo'n land woont, moet hij zich volgens de Islam aan die wetten houden, maar het doel is vervanging ervan door de Koran en de sharia. Een liberale moslim die er anders over denkt, wordt door zijn geloofsgenoten niet als zuivere of integere moslim gezien. In bijna alle Islamitische landen (waar bijna al onze moslims vandaan komen, behalve de Turken en een handvol Indonesiërs) is de Islam ofwel staatsgodsdienst, waarbij anders-gelovigen worden gediscrimineerd of vervolgd, ofwel zijn de wetten gebaseerd op de Koran, wat iets anders dan "geïnspireerd door de Koran". (Wat we in Nederland zien bij sommige politieke partijen, die hun politiek bedrijven geïnspireerd door de Bijbel). Nee, uiteindelijk geeft wat in de Koran staat, de doorslag. Dat wil zeggen, dat er geen vrijheid van godsdienst, persvrijheid of van meningsuiting mogelijk is, en dat expliciete geboden en verboden die in de Koran staan genoemd, zoals het niet-eten van varkensvlees, het nuttigen van alcohol, het ritueel slachten, enz. enz. ook door de landswetten worden verboden en/of voorgeschreven. Het prediken van een andere godsdienst of het zich bekeren tot een andere godsdienst is streng verboden. In principe, want omwille van contacten met Westerse landen zijn er hier en daar uitzonderingen mogelijk, behalve voor bekeringen naar een andere godsdienst of het trachten onder moslims bekeerlingen daarvoor te werven. Als ge- of verboden niet door de landswetten worden voorgeschreven of verboden, dan wordt de wets-interpretatie en uitvoering bij wet overgedragen aan sharia-rechters, die de wetten van de Koran geacht worden toe te passen, zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk. Dit leidt tot totaal verschillende vonnissen voor eenzelfde vergrijp, afhankelijk van de situatie en het land waarin een vergrijp plaatsvindt, geheel anders dus dan bv. in Nederland, waar zoveel mogelijk uniform recht wordt gesproken.

Een aantal Islamitische landen heeft het Westers staatsmodel zoveel mogelijk gekopieerd, maar de wetten zijn doordrenkt van Islamitische voorschriften en verboden, en echt democratisch werkt zo'n model ook niet: uiteindelijk is diegene de baas die laat zien de Koran het beste te kunnen toepassen (althans naar het lijkt). Oppositie tegen zo'n bewind wordt dan meteen oppositie tegen de Islam, wat natuurlijk door de machthebbers als doorslaggevend argument wordt gebruikt om oppositie te bestrijden. Een mooi voorbeeld is Iran, waar een Raad van Hoeders zelfs boven parlement en staatshoofd is geplaatst, en een geestelijke het eigenlijke staatshoofd is. Men noemt dat democratisch, omdat men zegt dat een meerderheid van het volk dit wil, zoals ook de premier van Turkije oppositie bestrijdt met het argument dat zij geen recht van spreken heeft "omdat de meerderheid hem gekozen heeft", en hij alleen hij dus recht van spreken zou hebben.

We moeten dus concluderen, dat moslims in Nederland - althans degenen die die godsdienst uit volle overtuiging beoefenen met alle voorschriften en erkenning van de Koran als fundamenteel wetboek, de Nederlandse wetten alleen erkennen op niet-godsdienstige terreinen zoals belastingen, verkeersregels, e.d. maar niet op andere terreinen. Zo lang zij hun eigen godsdienstige leefregels kunnen nakomen, is dat helemaal in orde, maar uiteindelijk zal de Islam ook hier moeten worden ingevoerd, met alle beperkingen voor vrijheid van godsdienst, meningsuiting enz. zoals dat ook zo is in Islamitisch geregeerde landen. De Nederlandse wetgeving tolereert dat net zoals ze de godsdienstige gevoelens van andere geloven tolereert en respecteert.

Toen ik in een college over levensbeschouwing een Powerpoint-afbeelding liet zien van "de grote geestelijk leiders van de mensheid" met portretten van Ghandi, Jezus, Zarathustra, Boeddha, enz., kon ik natuurlijk ook  Mohammed niet achterwege laten, en had hem toegevoegd. Er zaten enkele moslimstudenten in de zaal, die op dat moment niets zeiden, maar naar hun geloofsgenoot liepen (een moslim-docent)  met de mededeling hoe geschokt zij waren, dat een portret van de profeet was getoond. Deze bracht hun geschoktheid over, maar verweet mij niets als collega zijnde, hij zei: "je hebt weer wat geleerd". Ik was zelf ook geschokt, en had mogelijk beter een gesluierd portret kunnen laten zien, zoals op oude afbeeldingen van de profeet. Het is tekenend voor de benadering door moslims van andere, niet-islamitische omgevingen: die moeten zich voegen naar de belevingswereld van de moslim, en niet andersom, dat zijn ze totaal niet gewend.

Dat is het verschil met orthodox-christelijken, Joden, Hindoes en andere geloven: een fundamenteel gevoel van het primaat van de eigen godsdienst, waaraan men zich "onderworpen" voelt. Onderwerping is juist typisch voor de Islam, in andere geloven spreekt men liever van begenadiging of aanvaarding. Dat is ook de reden waarom in Nederland hoofddoekjes voor rechters en politie-ambtenaren niet zijn toegestaan, en om de gelijkheid van godsdiensten voor de wet te onderstrepen, zijn voor rechters en politie-ambtenaren ook geen kruisjes en davidssterren e.d. toegestaan. Dat betekent dat een moslima in Nederland geen rechter of militair of politie-agent kan worden, zonder haar hoofddoek af te doen. Voor veel moslima's is dat een ernstige inbreuk op de gelijkheid tussen man en vrouw in de arbeidsmarkt en het openbare leven, mocht zij dit principe aanhangen. Maar totnogtoe heeft dit niet tot problemen geleid in de vorm van processen tegen de staat of klachten bij de Commissie Gelijke Behandeling. Ik kan wel raden waarom niet. Een advocate mag wel een hoofddoek dragen, omdat een advocaat uitsluitend is aangewezen op de Nederlandse wet, en een rechter mogelijk andere beweegredenen bij zijn vonnis kan meenemen dan alleen de Nederlandse wet, en de schijn wordt gewekt dat dat ook wel eens de Koran zou kunnen zijn. Bij een streng gereformeerde rechter  bestaat dat gevaar niet, vanwege collegiale toetsing, en zijn geloof hem bovendien zegt dat hij alleen de wet mag toepassen. In religieus-gevoelige zaken zal hij niet hoeven optreden, zoals bv. tegen een arts die al dan niet volgens de regels euthanasie heeft toegepast. De Islam echter kent de Koran als officieel verplicht toetsingsboek, naast de wetten van het land en liever in plaats van.

Daarom voelen westerlingen en moslims zich steeds verongelijkt, wanneer de ander zich niet gedraagt zoals hun referentiekader, waarin ze zijn opgegroeid, het voorschrijft: de westerling roept: schande, dat bij een cartoon of hoofddoekverbod de hele moslimwereld te hoop loopt en geen begrip heeft voor vrijheid van meningsuiting en scheiding van machten, terwijl als een vliegtuig in Teheran landt, alle vrouwen ineens verplicht een hoofddoek moeten aandoen alvorens uit te stappen, en moslims zich beroepen op vrijheid van godsdienst in het Europese land, terwijl volgens de Koran die zij aanhangen, geen vrijheid van godsdienst bestaat, hooguit tolerantie, met als staatsgodsdienst de Islam. Oprechte moslims gruwen van toegestane homo-huwelijken, overal verkrijgbare alcoholhoudende dranken en het zomaar kunnen bekritiseren van godsdienst in het algemeen en de Islam in het bijzonder, onder andere, want ook met de vrijheden onder de jeugd en het getoonde op TV kunnen zij niet overweg, het is allemaal haram.

Het is ook de reden waarom "integratieprogramma's" van de overheid zo weinig uithalen, evenmin als pogingen van buurtverenigingen, scholen, sportclubs, om moslims in hun bestuur te krijgen of met ze te praten over het beleid van school of vereniging. Het is allemaal te anders, te vreemd, en er zijn  voldoende moslim-broeders en zusters in de eigen omgeving. Geen wonder dat bijvoorbeeld zoveel Marokkaanse jongeren ontsporen. Turkse jongeren ontsporen niet of veel minder, de Turkse cultuur is denk ik ondernemender en flexibeler. Zelf vind ik Turkije het Duitsland van het Midden-oosten (ceteris paribus).

Ik niet anders dan concluderen, dat een moslim per definitie anders aankijkt tegen de Europese samenleving en de wetten van Europese landen dan een Europeaan. Daarom ervaar ik het zien van een vrouw met hoofddoek, of het horen van een islamitische deskundige op TV, of het lezen van krantenberichten over een Islamitische school, als uitingen die in de eerste islamitisch zijn, en in de tweede plaats Europeaans (eigen aan de eigen cultuur), en dat ervaar ik als onprettig: ik voel dat ik discrimineer en niet tolerant ben. Met een Spanjaard of Pool voel ik mij meer "verwant" dan met een islamitische vrouw  in lange jurk en met hoofddoek die ik zo vaak op straat  tegenkom, veel vaker dan een Spanjaard of Pool. Gelukkig is dat een onprettig gevoel, want mijn geweten zegt dat wanneer ik in een Islamitisch land geboren zou zijn, ik ook dat denk- en beleefkader zou hebben. Ik hoop dat uiteindelijk de rede zal zegevieren, en niet de onverdraagzaamheid van godsdiensten jegens elkaar en jegens anders-denkenden.