Ik ben geen historicus, maar met wat opzoekwerk kom je tegenwoordig een heel eind, als je je afvraagt wat voor rol de Oranjes eigenlijk hebben gespeeld in de totstandkoming en het wel en wee van Nederland. Het ging me om de grote lijn.
Willem van Oranje is en blijft de vader des vaderlands. Helaas zat zijn oudste zoon Willem gevangen in een Spaanse gevangenis, en nam zijn zoon Maurits zijn leiding over in de vorm van het stadhouderschap, want Nederland was een republiek in wording en moest niets hebben van vorstelijke potentaten. Van Oldenbarneveldt was vertrouweling van Willem van Oranje, en bleef lange tijd de leraar, raadgever en mentor van Maurits, en loodste het land door moeilijke tijden heen door niet-aanvalsverdragen te sluiten met andere Europese mogendheden. Toen het twaalfjarig bestand uitbrak, begon Maurits zich te vervelen want er waren geen veldslagen meer, en kon het volk opgehitst worden door de calvinistische dominees. Maurits begreep al gauw dat wilde hij draagvlak verwerven, hij orthodox calvinistisch moest worden. Oldenbarneveldt was daar te gematigd voor, en op zijn initiatief stemden de Staten Generaal in met stedelijke ordetroepen die godsdienstige onlusten in de steden moesten voorkomen. Dat had hij beter niet kunnen doen. Maurits greep zijn kans om van zijn concurrent in de macht af te komen, pleegde een staatsgreep en liet zijn vroegere leermeester en mentor onthoofden wegens landverraad (omdat hij niet-aanvalsverdragen had gesloten en ordetroepen had laten installeren in de steden, en alles wat met geweren te maken had beschouwde Maurits als zijn eigen pakkie-an). De latere stadhouder Willem III had een inspirerende tot meewerkende rol bij de afschuwelijke lynchpartij op de gebroeders De Witt (die niets van Oranje moesten hebben), als dank voor het op geniale wijze welvarend maken van de Republiek, en de geheime afspraken van de Europese mogendheden om haar aan te vallen (rampjaar 1672), waar Johan De Witt niets aan kon doen. Om Engeland te vriend te houden, werkte De Witt de benoeming van adellijke stadhouders tegen.
Sinds Maurits waren er Oranje-stadhouders, adellijke "beschermheren van de Republiek", die nodig waren om tegen Spanje te vechten (Frederik Hendrik) en verder diplomatieke en militaire bescherming te bieden. Je vraagt je af hoe de geschiedenis eruit zou hebben gezien zonder, of met minder stedenveroveringen van Frederik Hendrik. Hij wilde de Zuidelijke Nederlanden, of het Vlaamse deel ervan, bij de veroveringen op de Spanjaarden betrekken. In elk geval waren het steeds de orthodoxe contra-remonstranten die oorlog wilden blijven voeren en het katholicisme in de veroverde steden verbieden, en wilden de remonstranten vrede en geen geld meer voor verdere veroveringen. Frederik-Hendrik wilde boven de partijen staan en deelde alleen hier en daar een paar Roomse kerken uit aan de gereformeerden in de veroverde steden. Ook Frederik-Hendrik vind ik een intelligente Oranje met diplomatieke gaven, die tevens een goed veldheer was. Net als zijn grootvader Willem de Zwijger hield hij zich verre van godsdienstig gekrakeel, maar wist hij beide partijen aan zich te binden.
Na Frederik Hendrik kenmerkte het huis van Oranje zich vooral door aan zichzelf te denken, door bijvoorbeeld zich in te trouwen in Engeland, wat een gevaar voor de republiek opleverde. Koning Karel I, de schoonvader van Willem II (zoon van Frederik Hendrik) werd door Cromwell van de troon gestoten, en Willem III veroverde Amsterdam om aan het benodigde geld te komen om de koninklijke familie in Engeland te steunen. Ook wenste hij geen vredes onderhandelingen en alweer werd een leraar en mentor door toedoen van een Oranje vermoord, deze keer gelyncht, als zondebok voor de machtsdrang van een Oranje.
Na de overwinning op Napoleon door de Europese mogendheden, werd een zoon van de toenmalige stadhouder in Nederland door het congres van Wenen op de troon gezet. Dit feit vieren we met het feest "200 jaar koninkrijk".
Je vraagt je toch af, waar het enthousiasme van het "Nederlandse volk" voor Oranje vandaan komt. Mogelijk is het de roep om een vorst van een arme bevolking, dat zich door een vorst beschermd denkt te weten, en niet door welvaart en rijkdom najagende regenten. Die laatste zijn goed voor cultuur, bloei van de wetenschap en kunsten, maar niet voor de dagelijkse strijd om het bestaan. (zie ook de nog steeds bestaande afkeer van deze zaken bij populistische politici). Nederland is een klein land, en men had hier geen weet van de geldverslindende volks-uitbuiterij en oorlogsvoering van bijvoorbeeld Frankrijk, ook had het eenvoudige volk geen weet van de diplomatieke kunsten die uitgevoerd moesten worden om door die vorsten met rust gelaten te worden. Men liet zich graag ophitsen door calvinistische dominees, want die boden troost in een moeilijk en karig bestaan. Helaas waren de opstanden van het volk berucht door hun bloeddorstigheid en niets-ontziendheid. Willem de Zwijger, een van de weinige inzichtvolle en diplomatieke Oranjes, was dit een doorn in het oog, hij was uit het veld geslagen na de beeldenstorm, wat een haat, wat een fanatisme. Ook de Oranje-stadhouders waren niet vies van corruptie en baantjes-uitdelerij, vooral niet vlak voor de Franse revolutie. Ik denk ook dat de 2de wereldoorlog een grote rol heeft gespeeld door de persoonlijkheid van Wilhelmina, zij werd het symbool van het verzet tegen de Nazi's. De koningen Willem II en Willem III waren zwak en hun oranje-kabaal was vooral een feestje van de elite, waar het volk zich graag bij aansloot om hun broodheren niet voor het hoofd te stoten, gezagsgetrouwheid was toen een belangrijke deugd.
Hoe zal de toekomst van de Oranjes worden nu een dominante en intelligente, maar vooral charmante prinses-koningin zich heeft gevoegd bij een koppige en niet al te standvastige koning die zijn best doet charmant over te komen?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten