maandag 11 februari 2013

Wat is er eigenlijk tegen de monarchie?

In Nederland lijkt de monarchie een gegeven: het is er gewoon, en als er iemand jarig is feest je gewoon mee. De media geven als vanouds louter leuke en positieve commentaren, doorspekt van ontzag en waardering voor de leden van het K.H. Wie zegt dat hij tegen de monarchie is, wordt een beetje meewarig bekeken: een president, nee hoor, wij hebben Oranje.

De monarchie wordt niet, zoals andere vertegenwoordigers van de overheid, beoordeeld op basis van verdienste of van wat hij of zij doet, maar op basis van persoonlijkheid. Het maakt dan niet veel uit wat hij of zij doet, maar veel meer wat hij of zij zegt, en hoe hij of zij overkomt. Daarom wordt daar in de opleiding en voorbereiding van een toekomstig vorst ook de meeste aandacht aan besteed, en ook de overige familieleden krijgen ingepeperd wat wel of niet kan. Pas achteraf komen de commentaren en verslagen, en dan nog zij het die man of vrouw vergeven, want moet je kijken wat hij of zij allemaal niet "voor Nederland heeft betekend".

Verdwijning van de monarchie wordt door verreweg de meeste politici gezien als zo ongeveer de grootste ramp die het staatsbestel zou kunnen overkomen. Nooit wordt hierbij aangegeven, waarom dan wel. Dat spreekt altijd vanzelf, je moet er niet aan denken. Den Uyl bijvoorbeeld werd door de slimme Juliana zwaar onder druk gezet door met haar scepter te zwaaien toen er sprake was van een gerechtelijke vervolging van haar man. Toen hij dat voorkwam, en hij zich verschillende keren door een hooghartige Bernhard had laten beledigen en intimideren, kreeg hij een bedankbrief van haar.

Als je de geschiedenis bekijkt van de Oranjes, zie je dat alleen Willem van Oranje en misschien Willem I en Wilhelmina "iets voor Nederland hebben betekend".  De rest streefde naar vergroting van de invloed en macht van het huis Oranje-Nassau, en de republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was daartoe een mooi middel. Daarom werd de zoon van Willem de Zwijger ook calvinist van de ene dag op de andere, en gebruikte hij "zijn" leger om de republiek te "verdedigen", toegejuicht door het volk. Hij wist ook dat het volk niet veel op had met de rijke regenten, en liet daarom Oldenbarneveldt wegens landverraad onthoofden, deze sloot vredescontracten met Europese mogendheden, stel je voor, zo kon hij zich met zijn leger natuurlijk nooit bewijzen. Zo kun je tal van huwelijken, veldtochten, chicanes enz. zien in het licht van de zelf-verrijking en zelfhandhaving van de Oranje-familie. In de zeventiende eeuw had een klein land vorstelijke bescherming nodig, de Oranjes boden zich daarvoor aan, Willem de Zwijger met nobele bedoelingen, maar zijn nazaten waren minder edelmoedig. Het stak de heren ook zeer, dat ze slechts stadhouder mochten zijn, en hun adeldom slechts konden uitleven in de vorstendommetjes waar ze graaf, prins enz. van waren. Stadhouder Willem II deed met een goed gekozen huwelijk (nadat de eerste keus voor de prinses was komen te vervallen) een succesvolle gooi naar het Engelse koningschap, en wilde van Holland een Engelse provincie maken, wat hem niet lukte door sterke tegenstand van de Staten. Eindelijk mocht Willem I koning worden, en dat bij de gratie van de mogendheden die Napoleon hadden verslagen, omdat deze een sterke bufferstaat aan Frankrijks noordgrens wilden hebben. Willem II verloor Zuid-Nederland weer nadat Frankrijk was opgekrabbeld van de nederlaag, en de Belgen militair te hulp schoot bij hun afscheiding. Willem I had nog echte koninklijke macht, en liet zijn land volbouwen met fabrieken, kanalen en spoorlijnen. Daarmee groef hij zijn ondergang al;s alleenheerser, want de burgerij werd hierdoor sterk gestimuleerd, en via het parlement werden Willem II en III gedwongen tot nietsdoend toezien en een rijkeluisbestaan, het vak van symbolisch koning hadden ze nog niet geleerd. Maar daar kwam de Tweede Wereldoorlog en de sterke persoonlijkheid van Wilhelmina gaf Oranje een stevige duw. Zij wilde zelfs een "corporatistische staat" naar Spaans model, want al die ministers en kamerleden waren maar slapjanussen in haar ogen. Daartoe trof zij in Londen al de nodige voorbereidingen. Gelukkig is dat haar na de oorlog niet gelukt. Méér dan de bevolking via de radio moed inspreken en haar stevig geuite nazi-haat heeft zij niet betekend. Over Juliana en Bernhard is voldoende bekend. Bernhard was er alleen, zo weten we nu, om het geslacht Von Lippe-Biesterveldt in de vaart der adel omhoog te stuwen en wist zich aardig en charmant in het bedrijfs- en liefdesleven te bewegen. Juliana was een lieve vrouw, die echter heel goed wist wat de belangen van de familie waren. Onbegrijpelijk bijna is het daarom, waarom ze zich met Greet Hofman inliet, haar emoties misschien die ze wel zeker had?

In elk geval zat Oranje sinds de Tweede Wereld oorlog gebeiteld en was er een sfeer in Nederland ontstaan waaruit Oranje niet meer was weg te denken. Oranje's invloed is enorm, niet doordat ze een rol spelen bij het totstandkomen van wetten, maar doordat alles "in naam van Oranje" is.

Het vreemde feit doet zich voor, dat vóór Napoleon de elite min of meer tegenover de Oranjes stond, die zij alleen wilde gebruiken als de nood aan de man was en er militair moest worden opgetreden. Dat militaire optreden probeerde de elite zoveel mogelijk te beperken, ten eerste omdat het veel geld kostte en de handelsbelangen zou schaden, ten tweede om Oranje niet teveel invloed te geven. Na Napoleon echter, zagen we hoe de elite enorm werd uitgebreid met rijke burgers uit de opkomende industrieën. Toen de macht van de koning voldoende was gekortwiekt, zagen ze hoe Oranje nu als symbool van eenheid en eensgezindheid onder het volk kon worden gebruikt. Bij alle nationale evenementen en gebeurtenissen moest er iemand van het K.H. opdraven om luister bij te zetten aan wat er gevierd, geopend of herdacht werd. Wie oude foto's bekijkt van dat soort gebeurtenissen, en gedichten en liederen leest uit eind negentiende, begin twintigste eeuw, moet de indruk krijgen dat een koning(in)  een soort heerser(es) was waaraan het volk alle goeds had te danken. Van de tijd van Beatrix stamt nog een waargebeurde anekdote: een kunstenaar hield een tentoonstelling die door H.M. werd bezocht. Zij toonde bijzonder veel belangstelling voor een bepaald werk van de kunstenaar, en deze vroeg verheugd of zij het wilde kopen. Na enige weifeling zij de vorstin dat ze dat wel wilde. Toen ze vertrokken was kreeg de kunstenaar ongenadig op zijn donder van de officials van het protocol, die altijd om H.M. zwermen als ze ergens op bezoek is: aan H.M. verkoopt men niets, men schenkt het haar. Omdat men het een grote eer vindt, wanneer zij iets van jou mooi vindt.

Wat er nu tegen deze Oranje-gekte is, dat Nederland nu eindelijk eens wakker zou moeten worden, en zich los zou moeten maken van de idee, dat er een Hogere Macht zou bestaan die boven regering en parlement zweeft, en niets dan "eer" om zich heen verspreidt. Is Nederland identiek aan Oranje soms? Maar misschien komt er nog binnenkort een eigenwijze koning die een paar keer "een beetje dom" gaat doen. Met aan zijn zijde een diplomatieke, begaafde koningin, die heel goed is in het gladstrijken van plooien en die ook heilig gelooft in "wat goed is voor Oranje, is goed voor het land, en andersom".


1 opmerking:

  1. heerlijk, ik ben republikein zo je weet, maar kan niet verhullen dat het mij mateloos intrigeert!!:)
    je hebt een gaaf blog waarde heer Arjen:)

    gr en een fijn weekend alvast gewenst!

    BeantwoordenVerwijderen